Sociale zekerheid zorgt goed voor ons
De coronacrisis vergt veel de sociale zekerheid. De ziektekosten lopen op, zieken en tijdelijk werklozen ontvangen een uitkering, voor ouders was er corona-ouderschapsverlof… De factuur loopt op. Maar we zijn met zijn allen toch blij dat die sociale zekerheid bestààt en ons behoedt voor nog ergere scenario’s.
De sociale zekerheid maakte de voorbije periode voor onnoemelijk veel mensen het verschil. Toch is ze geen evidentie. Al jaren wordt bespaard en beknibbeld op het systeem. Wij overliepen met professor Ive Marx, directeur van het Centrum voor sociaal beleid van de Universiteit Antwerpen, een aantal stellingen uit ons manifest over de sociale zekerheid. Het hele manifest vind je op www.acv-puls.be.
Sociale zekerheid moet meer zijn dan louter een bescherming tegen armoede!
Marx: Mijn voorganger Herman Deleeck zei altijd dat de sociale zekerheid twee doelstellingen had: een minimale inkomensbescherming en deverzekering van de levensstandaard. Maar de sociale zekerheid slaagt daar steeds minder in. In internationale vergelijkingen is België achterop geraakt. Waar we begin jaren ’90 van de vorige eeuw nog in de kopgroep zaten, bengelen we nu aan het staartje. Het probleem is niet voor iedereen even sterk toegenomen. Bij ouderen is er zelfs vooruitgang. Maar bij de actieve bevolking neemt de armoede toe. Zeker mensen of gezinnen die enkel op uitkeringen aangewezen zijn, hebben het zeer moeilijk. Laaggeschoolden en mensen met een arbeidshandicap worden te weinig beschermd door de sociale zekerheid. Hun uitkeringen moeten naar boven. Maar dat is niet evident. Om dat te kunnen betalen moeten er meer mensen aan het werk. Maar ook dat is niet voor alle doelgroepen even gemakkelijk. Daarom ben ik voorstander van combinaties van uitkeringen met een inkomen. Als we mensen met een beperking, langdurig zieken, langdurig werklozen al gedeeltelijk aan de slag krijgen, zijn we op de goede weg.
Iedereen moet op een eerlijke en correcte wijze bijdragen aan de sociale zekerheid.
Marx: Het principe dat iedereen naar draagkracht moet bijdragen, is heel belangrijk. Het is dus een probleem dat een grote groep hoge verdieners onvoldoende bijdraagt omdat ze op andere manieren dan via ‘loon’ worden betaald. Precieze cijfers daarover zijn schaars, maar er zijn alleszins sterke indicaties dat groter wordende groepen weinig bijdragen aan de sociale zekerheid. Een eerlijke bijdrage van pakweg onze voetbalmiljonairs zal de sociale zekerheid niet redden, maar zou wel een belangrijk symbool zijn.
Ook vermogens worden weinig aangesproken. Zelfs de OESO – toch geen linkse denktank – zegt dat België op dat vlak meer kan doen. Het gebrek aan daadkracht leidt tot een extreme vermogensconcentratie die weinig bijdraagt aan de publieke financiën. Een vermogenskadaster is in veel landen al lang een feit, maar hier blijft men schermen met privacyregels.
De sociale zekerheid moet een publiek systeem zijn, geen speeltuin voor particuliere verzekeraars.
Marx: De vrije markt is niet altijd de meest efficiënte oplossing. Elke economiestudent leert over de inefficiëntie van de markt. De 
gezondheidsverzekering is daar een goed voorbeeld van. Dat zie je heel sterk in Amerika. De verzekering is daar enorm duur, maar toch niet performant. Bovendien kunnen heel veel mensen het zich niet veroorloven. Die vallen dan helemaal uit de boot.
Ook in België stappen steeds meer mensen naar privé-verzekeringen voor pensioen en ziekte. Begrijpelijk, want de sociale zekerheid biedt onvoldoende bescherming. Het antwoord is niet de privé-verzekeringen tegen te houden, maar wel het publieke systeem te versterken. We moeten stoppen met proberen het onmogelijke te doen en rigide groeinormen te hanteren voor de gezondheidszorg. De kosten zullen blijven stijgen. We moeten manieren vinden om die prijs te betalen.
De vraag is hoe we dat oplossen.
Marx: We moeten de sociale zekerheid grondig aanpakken. We moeten aan alle knoppen ineens draaien. Nu betaalt een relatief kleine groep relatief hoge bijdragen. Als we die basis kunnen verbreden, kunnen die bijdragen verlagen. Meer mensen aan de slag, iedereen laten bijdragen, voldoende uitkeringen… Als we daarin slagen, komen we in een positieve dynamiek terecht en kan er veel.
Auteur: Jan Deceunynck